To jest drugi artykuł z cyklu ‘Oswajam wartości’, w którym tłumaczę czym są wartości, jak je znaleźć i jak z nimi pracować, by polepszyć jakość swojego życia. W tym artykule pokazuję, jak określić swoje kluczowe wartości w kilku prostych ćwiczeniach. Możesz wykorzystać je do pracy indywidualnej albo pracować nad nimi podczas sesji coachingowej.
Określ swoje kluczowe wartości
Dzisiaj chciałabym zachęcić Cię do pracy nad określeniem swoich wartości. Specjalnie używam słowa ‘określeniem’, a nie ‘odnalezieniem’. Odnalezienie sugeruje, że coś jest schowane, ukryte przed nami. Jestem zdania, że o ile często nie mamy świadomości jakie wartości nami kierują, nie uważam, żeby one kiedykolwiek były przed nami schowane. Nie potrzebujemy tajemnej mapy z zaznaczonym miejscem ukrycia skarbów. To, czego potrzebujemy, to chwila skupienia i szansa na wsłuchanie się w siebie. W tym artykule znajdziesz kilka prostych ćwiczeń, które Ci w tym pomogą. Od razu uprzedzam, że nad niektórymi pytaniami będziesz musiała zastanowić się trochę dłużej. Wyobraź sobie zamknięty pokój, z którego do tej pory nie korzystałaś. Wejście do niego i popatrzenie na to co się tam znajduje, określenie tych rzeczy i nadanie im znaczenia – tym właśnie będziemy się zajmować.
Zanim zaczniesz
- Przygotuj sobie sporą kartkę (a najlepiej kilka) i coś do pisania.
Jeśli poważnie myślisz o pracy z wartościami, dobrym pomysłem jest założenie osobnego zeszytu. Dzięki temu nie tylko będziesz miała wszystko w jednym miejscu, ale też łatwiej będzie Ci wracać do własnych notatek i przemyśleń po czasie. Sama zobaczysz, że z czasem Twoje spojrzenie na wiele spraw może się zmienić. Ja zawsze lubię tę wędrówkę w głąb siebie, ale jeśli dzisiaj zeszyt do Ciebie nie przemawia, to kilka luźnych kartek jak najbardziej wystarczy.
- Upewnij się, że masz warunki do pracy w skupieniu.
Ten punkt może niektórym wydawać się oczywisty, ale nie mogę go pominąć. Czas i miejsce mają znaczenie. Praca coachingowa, nawet jeśli mówimy tutaj o selfcoachingu (czyli coachingu samego siebie), wymaga odpowiedniego przygotowania i odpowiednich warunków. Zaczynanie tych ćwiczeń, kiedy padasz z nóg po całym dniu pracy, kiedy jesteś niewyspana i/lub przemęczona, może nie dać najbardziej wymiernych efektów. Najlepiej, jeśli możesz znaleźć minimum pół godziny tylko dla siebie, kiedy nikt nie będzie Ci przeszkadzał. Dlaczego to takie ważne? To jak się czujemy, jaki mamy nastrój, wpływa na to co myślimy w danej chwili i co w tej jednej chwili jest dla nas ważne. Chwilowe samopoczucie nie sprawi, że zmieni się sama istota Twoich wartości, ale może zamazać ich prawdziwy obraz.
Zdaję sobie sprawę, że wszystko zależy od kontekstu w jakim się znajdujesz. Jeśli miałabyś odkładać te ćwiczenia na tzw. ‘wolną chwilę’, która nigdy nie nadejdzie, to lepiej podzielić sobie to zadanie na etapy i działać tak jak możesz. Pół godziny to dla Ciebie za dużo? Wykonaj jedno ćwiczenie. Jeśli wiesz, że w tej chwili nie możesz się tym zająć, zaplanuj sobie, kiedy konkretnie wrócisz do tych ćwiczeń. Najlepiej od razu wpisz to w kalendarz i zaplanuj spotkanie sama ze sobą. W zależności od Twojej sytuacji zarezerwuj jedno spotkanie albo rozplanuj ich kilka na przestrzeni tygodnia. Tak jak Ci wygodnie.
Najważniejsze jest działanie.
Określ swoje kluczowe wartości – ćwiczenia praktyczne
Krok 1 – poczucie szczęścia
Wypisz 3 sytuacje, w których czułaś się naprawdę szczęśliwa.
Mam na myśli te momenty w Twoim życiu, w których emanowałaś niepohamowaną radością. Daj sobie czas i naprawdę się nad tym zastanów. Poszukaj tych sytuacji i nie idź na skróty. Każda przywołana sytuacja jest inna i dlatego ważne, by nie zatrzymywać się po pierwszym przykładzie. Wypisałaś więcej niż 3? Im więcej materiału do pracy, tym lepiej.
I jeszcze jedno. Wierz mi, że proces zapisywania na kartce przykładów jest bardzo ważny. Ubieranie sytuacji w słowa i zdania wymaga skonkretyzowania i doprecyzowania wielu elementów. Notatki mentalne się tu nie sprawdzają. Przypomnij sobie, ile razy przygotowywałaś sobie w głowie jakąś wypowiedź, ale po wypowiedzeniu jej na głos brzmiała ona zupełnie inaczej?
Zachęcam Cię do zapisywania jeszcze z jednego powodu. Do notatek na papierze zawsze możesz wrócić później. Możesz coś dodać, zmienić. Prześledzenie swojego procesu myślenia nawet po dłuższym czasie daje sporo korzyści.
Krok 2 – pytania pomocnicze
Mamy przykłady, więc przechodzimy do ich analizy. W trakcie sesji coachingowej dostałabyś teraz dodatkowe pytania od coacha, ale nie martw się, ja też nie zostawię Cię samej.
Kiedy ćwiczymy samodzielnie i nie ma drugiej osoby, która dodatkowo mogłaby nas ‘pociągnąć za język’, przydaje się mieć pod ręką zestaw pytań podstawowych:
Co? Gdzie? Kto? Jak?
Zapamiętaj je sobie, bo będziemy do nich wracać wielokrotnie. Pomagają one nadać strukturę naszym ćwiczeniom. Sama zobaczysz jak bardzo są wszechstronne.
Weź pod lupę każdą wypisaną sytuację i zastanów się:
- CO wtedy robiłaś?
- CO konkretnie wywołało u Ciebie uczucie szczęścia?
- GDZIE się znajdowałaś?
- KTO Ci w tym towarzyszył?
- JAK wpływały na to czynniki zewnętrzne? Jakie one były?
Pomocne może tu być zrobienie prostej tabeli, gdzie np. w wierszach zapiszesz swoje przykłady, a w kolumnach pytania do każdego z nich.
Daj sobie chwilę, żeby dobrze przeanalizować te pytania i wypisz wnioski.
Krok 3 – poczucie spełnienia
Wypisz 3 sytuacje, w których czułaś się spełniona.
Na pierwszy rzut oka może Ci się wydawać, że te dwa ćwiczenia – pierwsze i trzecie – są takie same, ale zapewniam Cię, że chodzi w nich o coś zupełnie innego. Poczuciu spełnienia często towarzyszy uczucie szczęścia, ale już nie każda sytuacja, w której jesteśmy szczęśliwe sprawia, że jednocześnie czujemy się spełnione. Spełnienie jest związane z oczekiwanym rezultatem naszych działań, z zadowoleniem z efektów naszej pracy. Innymi słowy, na nasze spełnienie musimy najpierw zapracować.
Zastanów się, kiedy czułaś się naprawdę spełniona? Czułaś satysfakcję z tego, co udało Ci się osiągnąć?
Pamiętaj, że spełnienie może dotyczyć każdej dziedziny życia. Może to dotyczyć życia zawodowego, rodzinnego czy hobby. Sama określasz te sytuacje, które są dla Ciebie ważne, i które chcesz tu umieścić.
Krok 4 – pytania pomocnicze
Jak zapewne się domyślasz, ponownie skorzystamy z pytań podstawowych, by przeanalizować i zrozumieć te sytuacje (chyba nie muszę powtarzać, że warto je zapisać?).
Tak jak przy poprzednim pytaniu, zastanów się:
- CO dokładnie robiłaś?
- CO spowodowało, że akurat ten moment nabrał takiego znaczenia?
- GDZIE się znajdowałaś?
- KTO Ci w tym towarzyszył?
- JAK wpływały na to czynniki zewnętrzne? Jakie one były?
Całkiem sporo pracy masz już za sobą. Wypisałaś 6 różnych sytuacji, masz już wstępne wnioski. Teraz czas zebrać te informacje i pójść krok dalej.
Krok 5 – wspierane wartości
Jak myślisz, jakie Twoje wartości były wspierane w tych sytuacjach?
Popatrz jeszcze raz na wypisane przez siebie sytuacje i ich opisy. Jakie kluczowe wartości wychodzą w nich na pierwszy plan?
Nie przejmuj się, że w wielu miejscach mogą pojawiać się te same wartości. To normalne, że kluczowe dla nas wartości dominują w ważnych sytuacjach w naszym życiu. Możesz wypisać po jednej wartości przy każdej sytuacji, ale możesz też dodać ich kilka.
Chciałabym, żebyś odpowiedziała intuicyjnie, tak jak czujesz. W Internecie można znaleźć uniwersalne listy podstawowych wartości, ale zależy mi na tym, żebyś zrobiła to ćwiczenie bez sugerowania się zewnętrznymi źródłami. To tylko wstępna lista, możesz ją potem swobodnie modyfikować, jeśli poczujesz taką potrzebę.
Pamiętaj, że nie ma tutaj dobrych i złych odpowiedzi. Są tylko Twoje odpowiedzi.
Krok 6 – podziel na grupy
Popatrz na wypisane przez siebie wartości i podziel je na grupy tematyczne
Jeśli wykonywałaś wszystkie ćwiczenia razem ze mną, masz pewnie przed sobą całą masę notatek, zaznaczeń, tabelek. To spora dawka wiedzy o sobie samej i warto teraz skupić się na tym, by jak najwięcej z tego wyciągnąć.
W zależności od wypisanych przykładów na swojej liście podstawowych wartości możesz mieć teraz od 20 do nawet 40 różnych wartości. By móc z nimi skutecznie pracować, warto podzielić je na grupy tematyczne. Nie jest to wcale takie trudne, bo na pewno sama widzisz, że niektóre wypisane przez Ciebie wartości mocno ze sobą korelują. Wartości takie jak uczenie się i rozwój są ze sobą w oczywisty sposób powiązane.
Grupowanie pomoże wyłonić ważne obszary wartości w Twoim życiu. Dobierz grupy tak, jak czujesz. To Twoje wartości, więc sama wiesz najlepiej co za nimi stoi.
Krok 7 – zaznacz kluczowe wartości
W każdej grupie wybierz wartość, która najlepiej ją reprezentuje.
W każdej ze stworzonych grup masz teraz po kilka wartości powiązanych ze sobą tematycznie. Popatrz na nie i zastanów się, która z zawartych w niej wartości najlepiej ją reprezentuje? Która najlepiej oddaje jej sens?
Zaznacz wartość, która najbardziej do Ciebie przemawia, która z jakiś względów wyłania się u Ciebie na pierwszy plan.
Właśnie określiłaś swoje kluczowe wartości.
Podsumowanie
Znasz już swoje kluczowe wartości. Pytanie pozostaje – co z tą wiedzą zrobisz?
Jeśli kończysz czytać ten artykuł z własną listą kluczowych wartości, to bardzo Ci gratuluję. Wykonałaś ważny krok na drodze do lepszego zrozumienia siebie i tego, co dla Ciebie naprawdę ważne. Ćwiczenia, które opisałam to tylko jedna z wielu metod określania swoich kluczowych wartości. Wybrałam je, bo w mojej praktyce najlepiej się sprawdzają i są na tyle proste, że każdy może wykonać je samodzielnie.
A może cały czas zastanawiasz się po co Ci ta lista i co znajomość wartości może zmienić w Twoim życiu? W takim razie zachęcam Cię do przeczytania artykułu – Czym są kluczowe wartości w życiu? Odpowiadam w nim na pytanie, czym te wartości w zasadzie są i co nam daje ich znajomość.
Teraz przed Tobą najważniejsza praca. Zidentyfikowanie i wypisanie tego, co dla nas ważne stanowi bazę do kolejnych działań. Bez niej nie ruszysz dalej. Jednak samo wypisanie wartości na kartce niewiele zmienia. Pozostaje pytanie, co z tą wiedzą zrobisz dalej?
Z wartościami można, a nawet należy pracować i uczyć się żyć w zgodzie z nimi. Wartości pomagają nam wyznaczać spójne z nami cele i tworzyć warunki, w których czujemy się dobrze i możemy pokazać pełnię swojego potencjału.
Jeśli czujesz, że w tej pracy przydałaby Ci się pomoc eksperta – zapraszam Cię na spotkanie indywidualne. Za pomocą konkretnych metod i narzędzi, pomogę Ci świadomie kierować się w życiu wartościami i nareszcie robić to, co daje Ci w życiu największą satysfakcję.
